مدير راديو سلامت در گفتگو با مهر: راديو سلامت نبايد با راديو بيماري اشتباه گرفته شود / وظيفه راديو سلامت آموزش است نه درمان

- مهدي لبيبي، مدير راديو سلامت: بخش عمده اي از موفقيت كاركنان صدا و سيما به تجربيات مفيد شان برمي گردد. مسلماً در كنار دانش، تجربيات خيلي كمك مي كند تا مخاطب را بشناسيم و برنامه هايي متناسب با علائق و نياز آنها ارائه دهيم. درباره راديو سلامت هم بايد بگويم در اين 10 سال اخير در راديو حجم تلفن هاي مردم درباره مباحث پزشكي و بهداشتي زياد بود و اين نشان مي داد مردم علاقمند به مباحث سلامت جسم و روح هستند، حتي در برنامه هاي تلويزيوني هم حجم تلفن ها درباره اين مباحث خيلي زياد است، ولي به نظر من موضوع راديويي است. در برخي شبكه ها برنامه هاي كوتاهي با موضوع بهداشت و سلامت بود، اما پاسخگوي سئوالات بيشمار مردم نبود.

امروز بحث تخصصي سلامت خيلي زياد شده و اين بحث فضايي خاص را مي طلبيد، يعني يك زمان مشخص به هر موضوعي بايد اختصاص پيدا مي كرد تا طي هفته ها و ماهها موضوع را پردازش كنيد و رضايت شنوندگان هم حاصل شود. امروز اين كار در راديو سلامت انجام مي شود. البته ما راديو سلامت را نبايد با راديو بيماري اشتباه بگيريم. هدف ما اين نيست كه فقط از ابتداي صبح تا ساعت شش بعد از ظهر كه برنامه راديو سلامت تمام مي شود، درباره بيماري ها صحبت كنيم.هدف ما ارتقا سطح دانش و آگاهي مخاطب در تمام زمينه هاست. در حال حاضر هم آثار برنامه ها را در جامعه مي بينيم.

در سال گذشته از ابتداي تا انتهاي سال درباره سيگار بحث كرديم. من مدعي نيستم كه بعد از يك سال در جامعه تاثير گذاشتيم، اما آنهايي كه سيگار مي كشند، اطلاعات شان از مضرات سيگار خيلي بالا رفته است. در واقع در آنها انگيزه ترك سيگار خيلي تقويت مي شود. ما مي توانيم اميدوار باشيم كه در آينده اين اثرات را در بخش هاي ديگر هم ببينيم. در مجموع هدف راديو سلامت اين است كه پاسخگوي نياز گسترده مردم باشد. يعني سعي كند اطلاعات و آگاهي هاي مفيد را در اختيار مردم بگذارد و در زماني كه در اختيار دارد برنامه هاي متنوعي براي مخاطبان ارائه دهد.

* آماري هم از شنوندگان راديو سلامت داريد تا بر اساس آن نيازهاي مخاطبان را براي برنامه تقسيم بندي كنيد؟

- ما با مركز سنجش برنامه ها صحبت كرديم و قرار است به ما  آمار دقيقي ارائه دهند. البته مشكلاتي هم وجود دارد، اول اينكه راديو سلامت بر خلاف ديگر شبكه ها 12 ساعتي است و دوم اينكه بين ساعت 10 تا دو بعد از ظهر فقط صداي ما در شهر تهران شنيده مي شود و به لحاظ پوشش ما با محدوديت رو به رو هستيم. البته روي همين فركانسي كه الان برنامه هاي راديو سلامت پخش مي شود، بررسي هاي رسمي و غيررسمي نشان داده كه برنامه ها مخاطب زيادي دارد. مخاطبان زياد به خاطر نوع سوژه هايي است كه دوستان ما در طرح و برنامه روي اين موضوع توجه مي كنند. ما در پخش راديو سلامت هر روز تلفن هاي زيادي داريم. برخي شنوندگان هم با فرستادن SMS و ايميل با ما در ارتباط هستند و علائق و نيازهاي خود را مطرح مي كنند و ما برنامه ها را بر اين اساس دسته بندي مي كنيم.

* 24 ساعتي نبودن برنامه هاي شبكه راديو سلامت و نبود پوشش سراسري تا چه حد به مخاطبان اين شبكه راديويي ضربه مي زند؟

- راديو سلامت از ساعت شش صبح تا شش بعد از ظهر روي فركانس 9/103 در تهران صداي ما شنيده مي شود، اما در همين فاصله زماني از ساعت 10 صبح تا دو بعد از ظهر علاوه بر آن فركانسي كه ما در تهران داريم، برنامه هاي ما روي موج شبكه ورزش پخش مي شود و شنوندگان شهرستاني مي توانند از طريق موج شبكه ورزش برنامه ها را دريافت كنند. بنابراين فاصله 10 صبح تا دو بعد از ظهر را در تمام مراكز استان ها هم صداي ما را در موج ورزش دارند. مسلماً اگر برنامه هاي اين راديو 24 ساعتي شود، بهتر است، اما اين مساله ضربه اي به برنامه هاي اين شبكه نزده است.

* معاونت صدا در اين باره چه نظري دارد؟ آيا معتقدند برنامه هاي اين شبكه قابليت 24 ساعتي شدن را دارد؟

- در حال حاضر نظر معاونت صدا اين است كه ما از زمان 12 ساعت راديو سلامت حداكثر استفاده را كنيم، چرا كه مخاطب ما در روز خيلي بيشتر از شب است و اطلاع رساني در روز هم خيلي مي تواند موثر باشد، اگر امكانات فني اجازه داد و فرستنده هاي متعددي فراهم شد، مساله 24 ساعتي شدن راديو سلامت هم حل مي شود. البته ما دنبال اين كار هستيم و اميدواريم اين اتفاق بيفتد، چرا كه شب ها مي توانيم برنامه هاي خاص داشته باشيم. افراد خاصي در سطح شهر هستند كه شب ها بيدارند و بنا به دلايلي ممكن است دچار خيلي مسائل شوند. آموزش به آنها مي تواند خيلي كمك كند.

* مهر: آيا برنامه هايي صرفاً براي مخاطبان شهرستاني داريد، چون برخي بيماري ها مختص به شهرستان هاي خاصي است يا شيوع بيماري در برخي مناطق به دليل برخي آلودگي ها بيشتر است؟

- لبيبي: در فواصلي كه صداي ما در شهرستان ها شنيده مي شود، يعني فاصله 10 تا دو بعد از ظهر برنامه اي به نام بهداشت ايراني داريم. بهداشت ايراني را مراكز استان ها براي ما مي فرستند. اين برنامه هر روز به يك مركز اختصاص دارد. در اين برنامه ها ما با دوستان قرار گذاشته ايم هر مركز ارائه كننده برنامه درباره بيماري هاي خاص آن محل، مشكلات، كمبودهايي كه به چشم مي خورد و در عين حال موفقيت هايي كه به دست آمده و كارهاي مهمي كه در آن شهر يا شهرستان در زمينه بهداشت انجام شده و چهره هاي معروف مربوط به آن بخش صحبت كنند. بنابراين ما با شهرستان ها از طريق برنامه بهداشت ايراني در ارتباطيم و موضوع آن به مشكلات بهداشتي مراكز استان ها مربوط است.

* براي تقويت برنامه هاي ارائه شده از مراكز استان ها كاري هم انجام داده ايد؟

- بر برنامه هاي مراكز استان ها نظارت مي كنيم، يعني برنامه ها به صورت دائم و دوره اي شنيده و از برنامه هاي برگزيده تقدير مي شود. برنامه هايي كه ضعيف هستند، حتما تذكر داده مي شود. ارتباط ما از طريق واحد استان هاي صدا و سيماست و نظارت بر اين بخش هم برعهده مديران توليد هر مركز است. در هر مركزي افرادي كه جزو تهيه كنندگان باسابقه و گويندگان خوش صدا هستند انتخاب مي شوند و اين برنامه ها علاوه بر اينكه در آن مركز ارزيايي مي شود، ما هم اين نتيجه ارزيابي را برايشان مي فرستيم و اگر اشكالي باشد اين اشكال حتما منتقل مي شود، به همين دليل دوستان هم در مراكز رقابت مي كنند. تاكنون برنامه هايي كه ارائه شده، خيلي خوب بوده و ارتباط خوبي هم با مراكز بهداشتي منطقه داشتند و مشكلات را منعكس كردند، حتي گزارشگر را به دورترين نقاط يك استان از درمانگاهها و مراكز بهداشتي فرستادند و با مردم صحبت كردند.

* ارتباط راديو سلامت با وزارت بهداشت چگونه است؟

- ما ارتباط خوب و نزديكي هم با وزارت بهداشت، معاون سلامت و روابط عمومي اين وزارتخانه داريم. علاوه بر آن روزانه اخبار را ارسال مي كنند و ما هر روز ارتباط زنده با وزارت بهداشت داريم. شنوندگان مي توانند جديدترين اطلاعات را از وزارت بهداشت در راديو سلامت بشنوند. وظيفه ما بيان مشكلات است و وظيفه وزارت بهداشت رسيدگي به مشكلات است.

* آيا در راديو سلامت بودجه اي براي بخش تحقيقات در نظر گرفته شده است؟

- زماني كه من به راديو سلامت آمدم، بحث ما اعتبار علمي بود. ما از ابتدا در راديو سلامت روي اين قضيه تاكيد داشتيم اگر يك عبارت يا يك اصطلاح پزشكي را اشتباه بيان كنيم، قابل بخشش نيست. در راديو سلامت موظفيم حرف هايمان مستدل باشد. در اين شبكه راديويي علاوه بر اينكه تحقيق برنامه وجود دارد، دفتر طرح و برنامه هم براي هر برنامه تحقيق مي خواهد و اين تحقيق بايد مستند باشد. علاوه بر آن نظارت همزمان برنامه هم داريم. سردبيران بخش هاي مختلف، مجري ها و گويندگان ما پزشك هستند. به عنوان نمونه در بخش برنامه هاي صبحگاهي سردبير، محقق، گوينده مجري پزشك داريم. ما در راديو سلامت افرادي را وارد كار كرديم كه اطلاعات عمومي خوبي دارند و مهماناني كه دعوت مي شوند از فوق تخصص ها هستند. البته كار سختي است، اما برخي پزشكان به خاطر علاقه اي كه به رسانه و خبررساني دارند، وقت شان را در اين راديو مي گذارند تا به شنوندگان كمك كنند.

* گويندگان راديو سلامت بايد اطلاعات پزشكي خوبي داشته باشند تا بتوانند با مهمانان برنامه بحث چالشي كنند. آيا در اين زمينه گوينده خوب تربيت مي كنيد؟ البته ما شنيده ايم گويندگان و برنامه سازان راديو سلامت از راديوهاي ديگر مي آيند و در اين زمينه با فقر نيروي متخصص رو به رو هستيد؟

ـ هر راديويي در شروع كار يكسري عوامل را به صورت پاره وقت از راديوهاي ديگر مي گيرد يا از نيروهاي علاقمند و داوطلب دعوت به كار مي كند. مسلماً راديو سلامت هم براي شروع اين كار را همانند ديگر شبكه هاي راديويي انجام داده بود. به عنوان نمونه راديو پيام هم گويندگان و تهيه كنندگان را از راديوهاي ديگر آورد. ما نمي توانيم بگوييم الان يكسري از برنامه سازان صرفاً براي راديو پيام برنامه مي سازند، چرا كه در شبكه جوان يا شبكه هاي ديگر كار مي كنند.

* اما معاونت صدا اين قانون را گذاشته كه گويندگان نمي توانند در چند شبكه راديويي صحبت كنند و فقط مي توانند در يك شبكه راديويي فعاليت داشته باشند.

- بله، درست است. من مثالي كه در ارتباط با راديو پيام زدم، استثناء است. ما در ابتداي كار به مدت يك ماه از شبكه هاي ديگر كمك گرفتيم، اما در حال حاضر يك گروه مستقل داريم و گويندگان راديو سلامت در هيچيك از شبكه ها نيستند. تهيه كنندگان ما هم جدا هستند. ما يك مجموعه گوينده داريم كه خودمان از افرادي كه علاقمند به اين حرفه بودند و صداي مناسب و اطلاعات جامع داشتند، گزينش كرديم. برخي گويندگان هم در شبكه هاي ديگر بودند كه تحصيلاتي متناسب با اين شبكه مثل پرستاري يا پزشكي داشتند كه ما درخواست انتقال شان را گرفتيم كه در اين راديو فعاليت داشته باشند. در عين حال از برخي پزشكان علاقمند به تست گويندگي هم تست صدا گرفته ايم. از ميان تعداد زيادي كه مراجعه كردند سه تا چهار نفر انتخاب شدند. بنابراين ما مشكلي به لحاظ نيروي متخصص در اين راديو نداريم.

* مهر: در بخش گزارشگري هم اين نگاه را داريد؟ چرا كه گزارش هايي با نگاه ژورناليستي كه گزارشگران سري به بيمارستان ها بزنند و گزارش هاي جذاب تهيه كنند، كم است.

- لبيبي: بله، قطعاً اين نگاه وجود دارد كه گزارش هاي خوبي ارائه شود. علاوه بر آن برنامه "مردم و سلامت" كه در بخش نيمروزي پخش مي شود، گزارشگر به بيمارستان ها مراجعه مي كند و مردم انتقادات خود را بيان مي كنند و بحث هاي چالشي را در اين برنامه شكل مي دهيم و مردم مي توانند تماس بگيرند و درباره هر موضوعي صبحت كنند. ما در مجموع سعي مي كنيم اين نوع برنامه ها را در راديو سلامت بيشتر كنيم. البته اين فضا را صبح، ظهر و عصر براي پرداخت بي پرده در مورد خيلي از مسائل فراهم كرديم. تلفن هاي متعددي هم به برنامه مي شود. البته گاهي هم صحبت از كمبودها نيست و قدرداني از كساني است كه زحمت كشيده اند.

* اداره راديو سلامت به لحاظ محتوايي چند درصد زير نظر شوراي پزشكي سازمان است؟

- اداره كردن به اين معنايي كه شما در ذهن داريد، نيست كه شورا كل برنامه ها را اداره كند. ما با شوراي پزشكي سازمان ارتباط نزديكي داريم و سعي مي كنيم با شورا هماهنگ عمل باشيم و با اولويت جلو برويم. به عنوان نمونه اگر بحث وبا يا آنفلوانزا پرندگان مطرح شود در راديو سلامت مطابق با سياست كشور عمل مي كنيم. علاوه بر آن ما با وزارت بهداشت از نظر اولويت هاي برنامه سازي كاملاً هماهنگ هستيم. شوراي پزشكي سازمان نظارت بر كل برنامه هاي پزشكي و بهداشتي تمام شبكه ها دارد، اما با راديو سلامت ارتباط بيشتر و نزديكتري دارد، چون بيشترين حجم برنامه هايمان مرتبط با شورا است. حال ممكن است يك شبكه فقط نيم ساعت از برنامه هايش پزشكي باشد.

* در اولويت هاي برنامه راديو سلامت چند درصد از برنامه ها اختصاص به مباحث جسماني و چند درصد به مباحث روحي و رواني مربوط مي شود؟

- ما امسال اولويت ها را تعريف كرديم و بر اين اساس برنامه ها را تهيه مي كنيم. در مجموع نيمي از برنامه به مباحث جسماني و نيمي ديگر به مباحث روحي و رواني مي پردازد. به عنوان نمونه سوانح و حوادث جاده يكي از اين اولويت هاي ما بر اساس آمار است، چرا كه درصد بالايي از تلفات انساني در سوانح جاده اي در بيرون و داخل شهر است، به همين دليل راديو سلامت بايد برنامه هايي به اين صورت تهيه كند. در برنامه "صداي مشاور" هم از روانشناسان و روانپزشكان دعوت مي كنيم تا مردم مشكلات خود را در ميان مي گذارند.

در مجموع ما روي موضوع سلامت خانواده خيلي تاكيد داريم و برنامه زيادي دراين راديو به اين موضوع مي پردازند. مشكلات هم در اين رابطه در جامعه زياد است و هر طيف سني مشكلات خاص خودشان را دارند. بنابراين سعي كرديم اين مسائل را حل كنيم، چرا كه خيلي از مشكلات اجتماعي ريشه در مسائل روحي و رواني دارد. روزهاي جمعه هم برنامه اي درباره اعتياد داريم كه خيلي صريح به اين مقوله مي پردازيم و راهكارهايي به اين افراد آموزش داده مي شود. ما اعتياد را يك پديده اي مي دانيم كه هم جسمي هست و هم منشاء روحي است. راديو سلامت نيمي از برنامه هايش به اين مساله مربوط است. حتي برنامه هايي داريم كه نامش در مورد مسائل روحي و رواني نيست، ولي به اين موضوع مي پردازد.

* شما اعلام كرده ايد راديو سلامت به پيشگيري بيشتر توجه مي كند تا درمان. در اين زمينه چه فعاليت هايي انجام داده ايد؟ از سوي ديگر وقتي بعضي بيماري ها در كشور شيوع پيدا مي كند، تعداد برنامه ها در اين باره به حدي زيادي مي شود كه در بيننده يا شنونده ترس به وجود مي آورد، شما براي پيشگيري از اين امر چه تدبيري داريد؟

- ما بايد درمان را از راديو سلامت حذف كنيم. هدف ما درمان كردن نيست، درمان كار پزشك است و در مطب بايد انجام شود. در راديو نمي توانيم نسخه براي عموم بپيچيم، اما به پيشگيري محدود نمي شويم. هدف ما اين است آموزش پيشگيري را توسعه دهيم و از به وجود آمدن چنين ضايعاتي در آينده جلوگيري كنيم. البته ما برنامه هايي براي بيماري هاي خاص مثل هموفيلي، تالاسمي و ناباروري داريم. بنابراين علاوه بر اينكه آموزشي هايي براي كليه مردم داريم. برنامه هايي هم به بيماران خاص اختصاص داديم. براي از بين بردن ترس مردم سعي مي كنيم از مشاوران بهره مند شويم تا فشارهاي رواني كاسته شود.

* مهر: يكي از برنامه هاي خوب راديو سلامت تهيه برنامه اي براي سلامت جسماني و روحي ورزشكاران است، آيا قصد داريد در زمينه هاي ديگر هم ساخت اين نوع برنامه ها را داشته باشيد؟

- لبيبي: ما برنامه هايي درباره دوپينگ داريم، چرا كه خيلي از داروهاي دوپينگ را نوجوانان مصرف مي كنند، حتي ما برنامه دستور پخت غذا را براي بيماران ديابتي داريم كه چه نوع غذايي براي اين افراد بهتر است. در مجموع در همه برنامه هاي راديو سلامت سعي مي كنيم تنوع را حفظ كنيم.

* نمايش هاي راديويي هميشه شنونده دارند. آيا ساخت نمايش هاي راديويي درباره موضوعات پزشكي در راديو سلامت اولويت دارد؟

-ما يك برنامه نمايشي خيلي خوبي داريم كه اداره كل نمايش تهيه مي كند و سوژه هاي خوبي انتخاب مي شود. اين نمايشنامه مورد استقبال شنوندگان قرار گرفته است. علاوه بر آن تاثير برخي موضوعات در قالب نمايش بر شنوندگان خيلي زياد است. بنابراين تهيه نمايش نامه هاي جذاب در برنامه ما قرار دارد، چه بسا كه الان يكي از نمايش نامه ها هر روز در حال پخش است مدت ها در حال پخش است. در واقع براي تنوع بخشيدن به برنامه هاي راديو از تمام قالب ها استفاده مي كنيم.

* درباره برنامه هاي آتي راديو سلامت توضيح بدهيد؟

- برنامه هاي راديو هر ماه متناسب با شرايط تغييرات زيادي مي كند. با توجه به تعريف شنوندگان هر ساعت از راديو سلامت برنامه هاي ويژه اي براي صبح، عصر و بخش نيمروزي در نظر داريم. همچنين متناسب با فصل و مناسبت ها روند برنامه ها تغيير مي كند.